De zoete verleiding

Suiker… zo heerlijk zoet, maar helaas niet zo goed

Door Melissa Albers

Hoe komt het dat iets wat zo lekker smaakt niet goed is voor ons? Wat gebeurt er in ons lichaam als we suiker eten? Bestaan er gezonde alternatieven voor suiker? Hoe kunnen we op een verantwoorde en eenvoudige manier suikervrij leven? Voedingsmiddelen bestaan uit (een combinatie van) vetten, eiwitten en koolhydraten. Koolhydraten bestaan uit suikers, zetmeel en/of vezels. Suikers bestaan op hun beurt uit sachariden (suikermoleculen). 

De meest bekende soort suiker is tafelsuiker. Deze suikersoort wordt ook wel sacharose genoemd. Sacharose wordt hoofdzakelijk gewonnen uit suikerbieten of suikerriet, maar van nature bevatten ook honing, fruit en bepaalde groentesoorten, in verscheidene concentraties, sacharose. Naast sacharose bestaan er nog andere suikersoorten zoals maltose (moutsuiker), lactose (melksuiker), fructose (fruitsuiker) en glucose (druivensuiker).
Tafelsuiker wordt vaak verwerkt tot kristalsuiker, basterdsuiker, suikerklontjes, poedersuiker, stroop of siroop. Daarnaast gebruikt de voedingsindustrie tafelsuiker en andere suikers zoals glucose-fructosestroop als zoetmaker in koek, ijs, snoep, broodbeleg, yoghurt en sappen. Maar ook soepen, sauzen, maaltijdmixen, vlees(waren), specerijen, marinades en conserven bevatten suiker. 

Beloningssysteem 

Als wij suiker of een suiker bevattend product eten dan vinden er direct tal van reacties plaats in ons lichaam. Nadat onze hersenen de zoete smaak van suiker hebben gesignaleerd maken ze dopamine aan. Deze stof activeert het beloningssysteem in onze hersenen. Tegelijkertijd breken diverse spijsverteringsenzymen in de maag en darmen de suiker af in twee moleculen: glucose en fructose. Deze twee stoffen worden op verschillende manieren door ons lichaam verwerkt. 
Glucose komt, nadat het de maag en darmen is gepasseerd, terecht in het bloed. De alvleesklier signaleert dit en maakt het hormoon insuline aan. Insuline haalt de glucose uit ons bloed en zet deze om in energie. Helaas is dit een snelle energieboost die niet lang aanhoudt. Na de suikerpiek volgt al snel een suikerdip, waardoor we al gauw snakken naar een nieuwe energiekick (in de vorm van suiker). Door de aangemaakte insuline wordt niet alleen de bloedsuikerspiegel gereguleerd, maar blokkeren de lichaamscellen ook de productie van het hormoon leptine. Dit is ongunstig, want leptine is het hongerhormoon dat de hersenen vertelt dat we verzadigd zijn. Als er geen leptine wordt aangemaakt zullen we meer eten dan nodig en langer blijven dooreten. Dit geeft nog meer insulinepieken waardoor de leptineproductie steeds langer zal uitblijven. Hierdoor houden we trek of eetlust, zelfs als we eigenlijk al te veel hebben gegeten. Door deze gesimuleerde hongermodus krijgen we meer energie binnen dan ons lichaam nodig heeft. Deze overtollige energie slaat ons lichaam op in de vorm van buikvet. 

Fructose 

Insuline heeft, naast de omzetting van suiker in energie, nog een andere invloed op ons lichaam. Bij een regelmatige en hoge suikerconsumptie en de hiermee gepaarde insulinepieken neemt het aantal dopaminereceptoren in het hersenen af waardoor we nog heviger naar suiker gaan snakken. Hierdoor ontstaat er een soort verslaving. We willen steeds meer en vaker iets met suiker eten, omdat we ons er kortstondig euforisch door voelen. 

Fructose wordt via een andere weg door ons lichaam verwerkt dan glucose. Via maag komt de fructose in de dunne darm. Vanuit de dunne darm wordt een deel van de fructose via het bloed afgegeven aan de lever. Een ander deel gaat rechtstreeks naar de dikke darm. De dikke darm raakt hiervan in veel gevallen van slag, omdat de relatief hoge hoeveelheid fructose de darmflora ontregelt. Hierdoor ontstaat overmatige gasvorming (winderigheid).
De fructose die via het bloed de lever bereikt, probeert de lever om te zetten in energie. Dit is echter een langzaam en intensief proces waardoor de lever slechts weinig fructose kan verwerken. Hierdoor raakt de lever al gauw overbelast waardoor vetbolletjes in de lever ontstaan: de voorloper van leververvetting. Ook stijgt de hoeveelheid triglyceriden in het bloed. Deze kunnen in de slagaders terechtkomen waardoor de kans op een hartaanval of beroerte stijgt.

Ziek door suiker

Bij zowel de afbraak van glucose als fructose verbruikt ons lichaam grote hoeveelheden vitamines en mineralen. Dit betekent dat als we suiker eten, we belangrijke voedingsstoffen aan ons lichaam onttrekken. Dit verstoort een optimale toevoer van o.a. magnesium, koper en chroom naar het hart en andere organen.
Hoe vaker en hoe meer suiker we eten, hoe groter de kans is dat we ziek worden. Bovengenoemde processen veroorzaken namelijk het ontstaan van overtollig buikvet, hart- en vaatziekten, chronische ontstekingen (vooral in de darmen en gewrichten), tandbederf en een versnelde huidveroudering. Zodra we echter stoppen met het eten van suiker is een groot deel van deze symptomen te voorkomen en zelfs te genezen.  

Suikervervangers   

In plaats van suiker worden vaak zoetstoffen of suikervervangers gebruikt. Zoetstoffen en suikervervangers zijn twee verschillende soorten stoffen. Zoetstoffen kunnen zowel een natuurlijke als kunstmatige oorsprong hebben en bevatten vaak weinig tot geen calorieën. De meest bekende soorten zijn mannitol, isomalt, lactitol, xylitol, maltitol, erytritol, acesulfaam-K, cyclamaat, aspartaam, sucralose, sacharine, stevioglycosiden, thaumatine en neotaam.
De meest gebruikte suikervervangers, die vrijwel even veel calorieën bevatten als suiker, zijn honing, kokosbloesemsuiker, ahornsiroop, rijststroop, agavesiroop, melasse, dadelstroop, diksap, baobap- en lucumapoeder.
Zoetstoffen en suikervervangers zijn geen gezonde alternatieven voor suiker. Hoewel een deel van deze producten minder of geen calorieën dan suiker bevat, is de reactie van ons lichaam op al deze stoffen hetzelfde als eerder omschreven. Ons lichaam ‘proeft’ namelijk de zoete smaak en onderneemt dientengevolge de vereiste acties. Dit maakt zoetstoffen en suikervervangers net zo ongezond als suiker. 

 Suikervrij

Eenvoudig en verantwoord suikervrij leven
De enige oplossing om af te kicken van suiker is het afleren van onze zoetbehoefte. Alleen zo kunnen we de eerder omschreven cyclus te doorbreken. Dit lukt alleen als ons lichaam een eenduidig signaal ontvangt. De oplossing schuilt in het vermijden van alle soorten suiker, zoetstoffen en suikervervangers. Hieronder volgen de belangrijkste stappen op weg naar een gezond, verantwoord en suikervrij leven.

1. Gebruik alleen pure en onbewerkte voedingsmiddelen, liefst van biologische oorsprong. Deze bevatten van nature geen toegevoegde suikers. 
2. Gebruik, indien nodig, aanvullende suppletie (bv. magnesium) om de mineralenbalans in het bloed te herstellen en vermoeidheid aan te pakken. Dit voorkomt de behoefte aan ‘snelle energie’.
3. Bereid zoveel mogelijk zelf alle maaltijden. Hierdoor kunnen bewerkte, suiker bevattende producten eenvoudig worden vermeden. 

4. Hanteer een koolhydraatarme leefstijl met veel gezonde vetten, eiwitten, voedingsvezels en groenten. Deze voedingsmiddelen geven een langdurige verzadiging en zijn rijk aan vitamines en mineralen.

5. Gebruik fruit slechts met mate en alleen in combinatie met een vet- en/of eiwit bevattend voedingsmiddel. Hierdoor kan worden voorkomen dat de bloedsuikerspiegel te veel en te snel stijgt na het eten ervan. 
6. Beweeg voldoende, let op een regelmatige en diepe ademhaling en neem op tijd en voldoende rust. Dit reguleert de behoefte aan zoet, voorkomt schommelingen in de bloedsuikerspiegel en voorkomt de behoefte aan ‘snelle energie’.
7. Gebruik geen suiker, zoetstoffen of natuurlijke suikervervangers, ook niet in kleine hoeveelheden. Dit voorkomt de ongewenste cyclus van snel stijgende en snel dalende bloedsuikerspiegels, een ontregelt dopaminesysteem en een overbelaste lever. 

Conclusie

Hoewel ons lichaam van nature een zoetbehoefte heeft, is het belangrijk om de zoete verleiding van suiker en aanverwante stoffen te weerstaan. Ons lichaam vertoont al gauw ongewenste symptomen zodra het regelmatig en teveel suikers binnenkrijgt. Door 100% suikervrij te leven en tevens zoetstoffen en suikervervangers te vermijden kunnen we ziekte en fysieke ongemakken voorkomen. Pure, onbewerkte voeding met voldoende gezonde vetten, eiwitten, voedingsvezels en groenten geeft ons lichaam beschikking over voldoende vitamines, mineralen en langdurige energie waardoor er geen fysieke behoefte meer bestaat naar ‘snelle energie’ in de vorm van zoetigheid. 

Referenties en achtergrondinformatie vindt u op www.voedingsdomein.nl.

Over de auteur
Melissa Albers (Bsc in Nutrition) is gespecialiseerd in pathologie, metabolische complicaties, psychiatrie & medicatie en de behandeling van patiënten met Interstitiële Cystitis (IC). Ze schrijft columns en artikelen en geeft patiënten wereldwijd (online) voedings- & leefstijladvies, evenals mental coaching.