Monsanto schuldig bevonden

De jury van een rechtbank in San Francisco heeft in maart 2019 de Amerikaanse agrochemie reus ‘Monsanto’ veroordeeld tot het betalen van bijna 290 miljoen dollar aan schadevergoedingen. Volgens de jury liet Monsanto het na om te waarschuwen voor het gevaar van onkruidverdelger Roundup, die de oorzaak is van de kanker van de 46-jarige Amerikaanse tuinder Dewayne Johnson. 

Dewayne Johnson had meer dan 400 miljoen dollar geëist. Hij zei dat de producten zijn kanker hebben veroorzaakt en dat Monsanto opzettelijk de risico’s had verzwegen. De Amerikaan, die terminaal ziek is, heeft jarenlang Roundup gebruikt. Dewayne is vader van twee kinderen; hij kreeg twee jaar geleden de diagnose dat hij lijdt aan een non-hodgkinlymfoom en dat de kanker niet meer te genezen is. De ziekte veroorzaakte verschillende verwondingen op zijn lichaam.
Tussen 2012 en 2014 gebruikte Dewayne Johnson Roundup op de schoolterreinen van een stadje in Californië, in het westen van de Verenigde Staten. Het actieve bestanddeel van Roundup is glyfosaat, een al even efficiënte als omstreden onkruidverdelger. Ook gebruikte Johnson RangerPro, een ander maar gelijkwaardig product.

Monsanto bracht glyfosaat in 1970 op de markt onder de naam Roundup en nam er een patent op dat in 2000 verliep. Sindsdien bieden verschillende producenten het product aan, maar Roundup blijft de populairste. Bayer heeft in juni 2019 de overname van Monsanto afgerond, voor een bedrag van 63 miljard dollar.
Monsanto heet tegenwoordig geen Monsanto meer, maar is sinds de overname van Bayer omgedoopt tot de Bayer Crop Science Division. De oude Monsanto is echter nog lang niet af van mogelijke vervolgingen door mensen die aantoonbaar ziektes zoals kanker hebben gekregen door het gebruik van producten van Monsanto. Er wachten nog 4000 klachten.

Het bedrijf Monsanto noemt de uitspraak ‘in tegenspraak met de wetenschap’ omdat er in de wetenschap geen samenhang bestaat tussen het gebruik van glyfosaat en het non-hodgkinlymfoom. Het Duitse bedrijf Bayer dat enkele jaren geleden Monsanto heeft overgekocht, heeft aangegeven in beroep te gaan tegen het vonnis. 
Non-hodgkinlymfoom is de verzamelnaam voor kankersoorten uitgaande van de lymfeklieren. Op basis van wetenschappelijke bewijzen, evaluaties op wereldschaal en het decennialang praktisch gebruik van glyfosaat, meent Bayer dat glyfosaat veilig is en niet kankerverwekkend.

Controverse 

Over het gebruik van glyfosaat is er al langer controverse. Zo maakte de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in 2015 bekend dat glyfosaat waarschijnlijk kankerverwekkend is voor mensen, terwijl het Europese Voedselveiligheidsagentschap en het Europees Agentschap voor chemische stoffen vinden dat er geen link kan worden gelegd tussen glyfosaat en kanker. Bovenop die wetenschappelijke onduidelijkheid raakte vorig jaar bekend dat Monsanto de wetenschappelijke studies naar glyfosaat heeft proberen te beïnvloeden.
De juryleden stelden vast dat Monsanto kwaadwillend was. Ook zouden onkruidverdelger Roundup en de professionele versie RangerPro in aanzienlijke mate hebben bijgedragen aan de ziekte van Dewayne Johnson. Monsanto werd veroordeeld tot 250 miljoen dollar schadevergoeding, en 39,2 miljoen dollar rente.

Verboden

In Nederland is Roundup sinds juli 2019 verboden voor particulieren. Enkel professionals, zoals landbouwers en tuinders mogen nog producten gebruiken op basis van glyfosaat of andere stoffen die mogelijk kankerverwekkend zijn.
In België heeft het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC) van de (WHO) glyfosaat bestempeld als ‘waarschijnlijk kankerverwekkend’. Daarmee belandde glyfosaat in dezelfde categorie (2a) als rood vlees. In juli 2017 werd glyfosaat als onkruidverdelger verboden in België (zowel verkoop als gebruik). Een particulier die vandaag een schadeclaim vordert bij Monsanto zou dus zelf de regels overtreden hebben. Dat verbod geldt voor particulieren. Professionals waaronder landbouwers en tuinaannemers mogen herbiciden op basis van glyfosaat nog wel gebruiken.
In België is het bij wet verboden om de resten van onkruidbestrijders, herbiciden en pesticiden in de gootsteen, het toilet, het riool of je vuilnisbak te gooien. Daarmee kan je zowel jouw gezondheid als die van anderen schaden.
In november 2017 staken de Europese lidstaten een stokje voor het totaalverbod van Roundup door de markttoelating van glyfosaat met vijf jaar te verlengen. Omdat de Europese voedselveiligheidsautoriteit (EFSA) oordeelde dat de stof ‘waarschijnlijk geen carcinogeen gevaar inhoudt voor de mens’, stemden tal van lidstaten voor de toelating van het herbicide. België en Frankrijk stemden tevergeefs tegen. De onkruidverdelger zal zeker nog tot 2022 verkrijgbaar zijn op de Europese markt. 

Frankrijk

Ook het Franse gerechtshof heeft Monsanto schuldig bevonden aan het vergiftigen van een boer die zei dat hij neurologische schade had geleden na het per ongeluk inhaleren van dampen van een onkruidverdelger van het bedrijf.
Paul François, een graanboer, had al eerdere rechtszaken tegen Monsanto gewonnen. Paul François zei dat hij ziek werd in 2004 nadat hij was blootgesteld aan Lasso, een onkruidverdelger met monochloorbenzeen die tot 2007 legaal was in Frankrijk, maar al in 1985 was verboden in Canada en in 1992 in België en Groot-Brittannië.

François voerde aan dat Monsanto zich bewust was van de gevaren van Lasso lang voordat het van de Franse markt werd gehaald en eiste een  schadevergoeding van meer dan 1 miljoen euro vanwege chronische neurologische schade die leidde tot een lang verblijf in het ziekenhuis.
In zijn uitspraak oordeelde de rechtbank dat Monsanto op de etikettering en de gebruiksinstructies van Lasso duidelijk had moeten zijn over de specifieke gevaren van het gebruik van het product in vaten en reservoirs. “De veronderstelde technische kennis van de eiser is geen excuus voor het gebrek aan informatie over het product en de schadelijke effecten ervan – een boer is geen chemicus”, voegde de rechter eraan toe.