Intermitterend vasten

Iets meer dan een snelle manier van afvallen 

Door: Elisabeth van Dijk

Intermitterend vasten wordt gepropageerd als een snelle manier van afvallen. Maar het is meer dan dat. Intermitterend vasten is geen dieet maar een eetpatroon waarbij je cycli van eten en vasten afwisselt volgens een bepaald patroon. Afhankelijk van wat er gegeten wordt tijdens de eetcyclus kan dit leiden tot gewichtsverlies en andere gezondheidsvoordelen.

In onze moderne wereld nuttigen we tenminste drie maaltijden per dag. Voedseloverconsumptie leidt bij deze eetpatronen vaak tot metabole, oftewel stofwisselingsziekten, zoals insulineresistentie, overmatig vet om de organen (buikvet) enzovoort, zeker bij een zittend leven. Omdat mens en dier geëvolueerd zijn in een omgeving waar voedsel relatief schaars was, hebben zij zich zodanig aangepast om lichamelijk en geestelijk op hoog niveau te functioneren als voedsel niet of bijna niet te vinden was.

Periodiek vasten

Intermitterend vasten omvat eetpatronen waarbij men voor langere of kortere perioden geen of heel weinig voedsel nuttigt (bijvoorbeeld 16 tot 48 uur), afgewisseld met normale voedselinname op regelmatige basis. We gebruiken ook wel de term periodiek vasten als verwijzing naar intermitterend vasten met perioden van vasten of diëten die het vasten nabootsen voor een periode van 2 tot 21 of meer dagen.

Gezondheidsvoordelen 

In laboratoriumratten en -muizen zijn grote positieve effecten geconstateerd bij intermitterend of periodiek vasten op veel verschillende gezondheidsgebieden en, wat nog belangrijker is, het kan zelfs bepaalde ziekteprocessen tegengaan, dan wel de symptomen verminderen. Het gaat dan met name om leeftijd gerelateerde aandoeningen zoals diabetes 2, hart- en vaatziekten, kanker, neurologische aandoeningen zoals, de ziekte van Alzheimer, Parkinson en beroerten. 

Studies wijzen uit dat intermitterend vasten (60 procent calorierestrictie twee dagen per week of om de dag) of periodiek vasten (vijfdaags dieet van 750 tot 1100 calorieën) binnen een bepaalde tijdspanne (8 uur of minder) bij normale mensen en mensen met overgewicht een positief effect hebben op gewichtsverlies en een bewezen verbetering van meerdere gezondheidsindicatoren zoals insulineresistentie en vermindering van risicofactoren op hart- en vaatziekten.

Stamcellen 

De cellulaire en moleculaire mechanismes door middel waarvan intermitterend vasten de gezondheid verbetert en ziekteprocessen tegengaat, omvatten de activering van de adaptieve cellulaire stressrespons, signaalfuncties, die de mitochondriale gezondheid, DNA-herstel en autofagie (het proces waarbij cellen of onderdelen van cellen die niet meer nodig zijn, worden afgebroken) verbeteren.
Periodiek vasten bevordert ook het herstel van stamcellen evenals langdurige metabole effecten. Gerandomiseerde gecontroleerde klinische onderzoeken van intermitterend vasten versus periodiek vasten en langere energierestrictie bij proefpersonen zullen nodig zijn om de werkzaamheid van intermitterend vasten verder te bepalen voor het verbeteren van de algemene gezondheid en het voorkomen en behandelen van ernstige ouderdomsziekten.

Gewichtsverlies

Overgewicht en obesitas met een BMI van respectievelijk hoger dan 25 en 30, is een wereldwijd probleem in de gezondheidszorg. Een verhoogde BMI op volwassen leeftijd wordt geassocieerd met een verhoogd risico op het ontwikkelen van een aantal chronische ziekten, waaronder diabetes 2, hart- en vaatziekten, spierskeletaandoeningen en bepaalde soorten kanker. Het is daarom van vitaal belang om elke nieuwe benadering om gewicht te verliezen onder de loep te nemen.
Intermitterend vasten is de laatste jaren vaak in de media geweest en wint aan populariteit. Wetenschappelijk onderzoek is tot nu toe hoofdzakelijk gericht op de algemene gezondheidsvoordelen en niet specifiek op gewichtsverlies. Calorierestrictie leidt inderdaad tot gewichtsverlies, maar dat zal in eerste instantie hoofdzakelijk water en glycogeen zijn. Daardoor kunnen er bijverschijnselen optreden zoals duizeligheid, vermoeidheid en een gebrek aan energie. Het is daarom van belang dat intermitterend of periodiek vasten met het doel gewicht te verliezen, goed begeleid wordt door een ervaren arts of therapeut met een op het individu afgestemd plan. Tijdens de cycli waarin gegeten wordt, dienen voldoende voedingsstoffen te worden genuttigd om de optimale gezondheid te kunnen waarborgen.

Longevity

Gezond een hoge leeftijd bereiken oftewel ‘longevity, is iets waar we zelf aan kunnen meewerken. In 2030 is naar verwachting 21procent van de wereldbevolking 65 jaar of ouder. Om het welzijn van ouderen te bevorderen en de kosten van de gezondheidszorg te beperken, moet een langere levensduur gepaard gaan met gezonde veroudering. Calorierestrictie, dat wil zeggen de hoeveelheid calorieën beperken tot 60-70 procent van de dagelijkse inname, en intermitterend vasten, waarbij goed gezond voedsel in overvloed om de andere dag beschikbaar is, verlengt de levensduur van zoogdieren en voorkomt of vertraagt het begin van belangrijke ouderdomsziekten, zoals kanker, diabetes 2 en staar. Er is aangetoond dat welzijn kan worden bereikt door de biologische (circadiaanse) klok opnieuw in te stellen en voedsel op vaste tijden in te voeren. Bovendien reguleert het klokmechanisme in grote mate de stofwisseling. Daarom is het noodzakelijk ons begrip van ons biologische ritme ten opzichte van de stofwisseling en de levensduur te vergroten en voor artsen en therapeuten om nieuwe therapieën te ontwerpen op basis van dit biologische ritme.

Het is dus de moeite waard om meer onderzoek te doen naar intermitterend en periodiek vasten. Kennis is macht, zeker als het om de verantwoordelijkheid voor je eigen gezondheid gaat.