Histamine en overgevoeligheidsreac ties

Histamine is een natuurlijk eiwit (een zgn. ‘biogene amine’) dat van nature in het lichaam voorkomt. De stof vervult de rol van neurotransmitter in het centrale zenuwstelsel en is betrokken bij verschillende lichaamsprocessen zoals de spijsvertering en een efficiënte werking van het immuunsysteem. Heb je last van chronische huidklachten, moeite met ademhalen of problemen met de spijsvertering? Dan kun je baat hebben bij het aanpassen van je voeding.

Ten opzichte van het immuunrespons in het lichaam heeft histamine twee belangrijke eigenschappen. Ten eerste veroorzaakt de stof een verwijding van de bloedvaten en ten tweede een vloeistofreactie op de plaats van een infectie. Beide reacties vinden plaats als er een ontsteking in het lichaam aanwezig is en zijn nodig om witte bloedcellen snel en efficiënt naar de plek van de ontsteking te kunnen brengen en ziekteverwekkers af te kunnen voeren.  

Symptomen bij histamine-intolerantie 

Allergische astma, netelroos, neusverstoppingen, zwellingen in en roodheid van de huid, eczeem, jeuk, vocht in de longen en overtollig maagzuur zijn enkele veelvoorkomende klachten die verband houden met een verstoorde histaminehuishouding. Er vindt in deze gevallen een overmatige vorm van vaatverwijding en uitscheiding van vloeistoffen plaats waardoor bovenstaande klachten ontstaan. Deze processen ontstaan doordat het lichaam niet in staat is de histaminehuishouding op een gezonde manier te reguleren. 

Oorzaken van histamine-intolerantie

Een verhoogde histamineproductie of -respons kan een (aangeboren) auto-immuun defect zijn, maar kan ook zijn ontstaan door een ontsteking. Het kan hier gaan om een acute bacteriële ontsteking of niet bacteriële chronische laaggradige ontsteking. 
Wie, door welke oorzaak dan ook, gevoelig is voor biogene aminen (zoals histamine) kan daar extra last van ondervinden na het eten van bepaald voedsel. Biogene aminen komen namelijk niet alleen voor in het menselijk lichaam. Ook bepaalde voedingsmiddelen bevatten histamine. Daarnaast kunnen bepaalde stoffen uit voedsel zorgen voor een verhoogde histamineproductie door lichaamscellen. 

Mensen die sterk reageren op histamine hebben een tekort aan het enzym diamineoxidase. Dit enzym zorgt er normaal gesproken voor dat alle histamine die wordt opgenomen uit histamine-bevattende voedingsmiddelen kan worden afgebroken. Bij een tekort aan dit enzym gebeurt dit echter niet of onvoldoende, waardoor klachten ontstaan zoals huiduitslag, jeuk, hoofdpijn, diarree, braken of buikpijn. Het aanpassen van de voeding kan in bovengenoemd geval zorgen voor een sterke afname van klachten.

Welke voedingsmiddelen bevatten histamine?

Voedingsmiddelen die rijk zijn histamine zijn vooral gefermenteerde producten zoals:

• wijn, champagne, bier, appelcider en andere gegiste dranken en sterke drank;
• zuurkool en andere ingemaakte voedingsmiddelen (Kimchi);
• Parmezaanse kaas en sterk gerijpte kazen (oude kaas);
• schimmelkazen (brie, camembert en blauwe kaas);
• azijn en producten die azijn bevatten (dressings, mayonaise, ketchup, augurken, mosterd);
• bewerkte vleesproducten (worst, salami, spek, ham);
• sojaproducten (tempé, tahoe, tofu, sojasaus);
• vleesvervangers (Quorn);
• gist en gistextracten (maggi, smaakversterkers, Marmite).

Maar ook diverse groenten, vruchten en bewerkte producten zijn rijk aan histamine waaronder: 

• champignons;
• vis uit blik en gerookte vis;
• schaaldieren;
• groenten uit blik;
• kant-en-klare producten zoals salades;
• gedroogde vruchten, zaden en noten;
• chocolade, cacao en cola.

Onderstaande voedingsmiddelen bevatten van nature weliswaar weinig histamine, maar geven vaak ook problemen, omdat zij het vrijkomen van histamine uit bepaalde lichaamscellen stimuleren. Hierdoor ontstaan dus vergelijkbare klachten met bovenstaande producten. 

Producten met een histamine stimulerend effect zijn: 

• avocado, bananen, aardbeien, papaja, kiwi, ananas, mango, sinaasappel, mandarijn, grapefruit, pruimen;
• tomaten, pompoen, aubergine, spinazie, erwten;
• peulvruchten (kikkererwten, bonen, spliterwten, etc.);
• specerijen zoals vanille, kaneel, anijs, gember, koriander, venkel, nootmuskaat, peper;
• noten;
• pinda’s;
• schelpdieren;
• eiwit;
• cacao en chocolade.

Wat te doen bij histamine-intolerantie?

Om te kunnen achterhalen of er sprake is van histamine-intolerantie en in hoeverre hoe je daadwerkelijk gevoelig bent voor bepaalde voedingsmiddelen, kan het beste een eliminatiedieet worden gevolgd. Gedurende dit dieet worden enkele weken achtereen alle histamine-bevattende producten of voedingsmiddelen die een histaminereactie uitlokken uit de dagelijkse voeding geschrapt. Indien in deze periode de symptomen verminderen, dan kan dit wijzen op een histamine-intolerantie. In tegenstelling tot bovengenoemd eliminatiedieet zijn bloedonderzoeken die histamineniveaus of het niveau van het enzym diamineoxidase in het bloed meten, niet representatief. 

Herinvoering 

Vaak is het niet noodzakelijk om blijvend alle histaminerijke voedingsmiddelen (of histamine stimulerende voedingsmiddelen) te vermijden, omdat de hoeveelheid histamine-bevattende voedingsmiddelen die door een individu getolereerd wordt kan variëren. Enkele weken na invoering van het eliminatiedieet kan het beste een periode van herinvoering plaatsvinden, waarbij stap voor stap steeds een product wordt geherintroduceerd. Als op dat moment de symptomen weer terugkeren, is duidelijk dat het betreffende product beter kan worden vermeden. Als het voedingsmiddel geen ongewenst effect heeft kan het weer zorgeloos worden geconsumeerd. Dit is van belang om zoveel mogelijk variatie in het dieet te kunnen behouden. 

Als het aanpassen van de voeding onvoldoende verlichtende effecten heeft, kan worden overwogen om als extra ondersteuning een antihistaminicum te gebruiken. Welke stappen je ook zet, doe dit nooit zonder consultatie van een arts of professional op het gebied van (natuur)voeding. 

Referenties en achtergrondinformatie vindt u op www.voedingsdomein.nl.

Over de auteur
Melissa Albers (Bsc in Nutrition) is gespecialiseerd in pathologie, metabolische complicaties,psychiatrie & medicatie en de behandeling van patiënten met Interstitiële Cystitis (IC). Ze schrijft columns en artikelen en geeft patiënten wereldwijd (online) voedings- & leefstijladvies, evenals mental coaching.