Gynaecomastie: borstontwikkeling bij de man
Het woord ‘Gynaecomastie’ komt uit het Grieks waar ‘gyne’ ‘vrouw’ en ‘mastos’ ‘borst’ betekent. Gynaecomastie is de ontwikkeling van abnormaal borstweefsel bij mannen. Het komt regelmatig voor in de puberteit bij jongetjes, waarbij onder invloed van hormonen de borstklieren gaan opzwellen. Bij de geboorte hebben zowel meisjes als jongens kleine klierschijfjes achter de tepel. Doorgaans verdwijnen deze klierschijven bij jongens in de kindertijd.
De borstkliervergroting bij de man is meestal te voelen als een elastische zwelling van ongeveer 1 à 2 cm achter de tepel. De zwelling is meestal dubbelzijdig, maar het kan ook wel eens enkelzijdig voorkomen. Vergroting van de borstklieren bij pasgeborenen wordt veroorzaakt door de oestrogenen van de moeder die tijdens zwangerschap via de placenta overgebracht worden; dit kan bij zowel jongens als bij meisjes gebeuren.
In het begin van de puberteit veroorzaakt het door de testes geproduceerde oestrogeen bij een nog niet voldoende op gang gekomen testosteronproductie gynaecomastie bij ongeveer de helft van alle jongens.
De piekincidentie ligt op 13-14 jaar, het fenomeen verdwijnt meestal spontaan binnen 12-18 maanden. De in de pubertijd ontstane vergroting is meestal kortdurend, maar kan ook meer dan drie jaar blijven bestaan.
Hormonenspiegels
Op babyleeftijd en in de pubertijd is deze borstklierzwelling bij de man ‘fysiologisch’. Dat wil zeggen dat het niet abnormaal is, maar een normale reactie is van de borstklier op hormonen.
Gynaecomastie komt vaak voor (72%) onder mannen in de leeftijd 50-69 jaar, als gevolg van een dalende testosteronspiegel en gedeeltelijke omzetting van testosteron naar oestradiol in het vetweefsel.
Vanaf middelbare leeftijd kan de borstklier bij de man tijdens het ouder worden ook gaan opzwellen. Vaak verdwijnen de symptomen na enkele maanden of jaren. Het verschijnsel ontstaat door een onevenwicht in de hormonenspiegels. Histologisch wordt zowel vetweefsel als klierweefsel aangemaakt.
Storend
Jongens vinden de borstontwikkeling vaak heel storend en vinden gynaecomastie niet bij het lichaam passen. Het belemmert de jonge man in zijn ontwikkeling omdat hij niet lekker en gewoon mee kan doen met gymnastiek, zwemmen of enige sport waarbij anderen de borstvorming kunnen waarnemen. Gynaecomastie kan ook hinderlijk zijn bij het dragen van bretels of een rugzak. Anderen hebben pijnklachten. De meeste patiënten zijn echter ongerust bij het ontdekken van gynaecomastie.
Vaak wordt een operatie overwogen waarbij het vetweefsel en klierweefsel onderhuids verwijderd wordt.
Factoren die een rol spelen bij het ontstaan van de gynaecomastie bij jongens/mannen:
- bijwerking van bepaalde medicijnen (voor hormoonpreparaten of medicijnen die op de hormoonhuishouding inwerken)
- als reactie op stofwisselingsveranderingen bij een lever- of nierziekte
- een verandering in de productie van hormonen (te geringe productie door de zaadbal of bij stress)
- door het slikken van hormonen (dit gebeurt vaak in de sport waar jongetjes zonder de correcte begeleiding gebruik maken van hormoonpreparaten om snellere opbouw van de spieren te krijgen)
- door het eten van vlees dat met hormonen behandeld is (kip, varken, koe, paard, kalf)
- door vetophoping (bij overgewicht)
- hormoonproducerende gezwellen aan de zaadballen of de luchtwegen
- borstkanker
