Andropauze of Penopauze: Mannen in de overgang

Alom bekend zijn de hormonale veranderingen bij de vrouw: de menopauze. Bij de mannen vindt er ook een hormoonverandering plaats rond het 50ste levensjaar, alhoewel de eerste tekenen zich al rond de 40 voordoen. Over de hormoonveranderingen bij de man praten wij mannen niet graag en doen liever alsof het niet bestaat en alsof mannen nergens last van hebben. Deze hormoonverandering bij de man noemen we Andropauze of Penopauze. In het Engels wordt het ook wel het ‘ADAM syndroom’ genoemd (Androgen Decline in Aging Man).

De penopauze en de andropauze zijn synoniem, maar er is een nuanceverschil. De term penopauze legt de nadruk op het verminderde libido en de erectieproblemen ten gevolge van een lagere productie aan mannelijke hormonen. Terwijl de benaming andropauze meeromvattend is en de algemene gevolgen van testosteronafname en veroudering inhoudt. Deze penopauze kenmerkt zich als een stadium van ‘instabiliteit’ in het leven van de man. Deze periode wordt ook wel de “mid-life crisis” genoemd. De midlifecrisis is een stormachtige fase met veel onrust, onvrede en drang tot verandering. De leeftijd waarop mannen het ‘nu of nooit’-gevoel krijgen, valt grotendeels samen met die van de hormonale verandering, maar er is geen rechtstreeks verband. Bij sommige mannen lijkt het wel alsof ze weer in de puberteit belanden; ze gedragen zich plotseling alsof ze twintig jaren jonger zijn, gaan zich heel ‘modern’ kleden en grijze haren worden weggewerkt met kleurstoffen.

Testosteron

Testosteron is een geslachtshormoon. Het woord testosteron is een samenstelling van testis (Latijn voor teelbal) en steroïde. De zuivere stof komt voor als een witte kristallijne vaste stof, die onoplosbaar is in water. Tijdens de puberteit zorgt het voor de ontwikkeling van de mannelijke secundaire geslachtskenmerken (onder andere stemhoogte, groei van penis, balzak, lichaamsbeharing en skeletspieren). Na de puberteit zorgt testosteron voor het in stand houden van het mannelijk voortplantingsapparaat, de mannelijke vormen en de productie van sperma. Testosteron wordt geproduceerd in de bijnieren en (bij mannen) in de teelballen (testes). Onderdeel van de testes zijn de ‘leydigcellen’, waar cholesterol omgezet wordt in testosteron. Bij vrouwen wordt ook testosteron in kleine hoeveelheden aangemaakt in de eierstokken en in de bijnieren. De hoeveelheid geproduceerde testosteron zou bij de vrouw tussen de 1-2 mg per dag liggen.

Oestrogenen

 Ook in het mannelijk lichaam komen in lagere concentraties vrouwelijke hormonen, oestrogenen voor. Oestrogenen worden bij vrouwen onder andere afgescheiden door de eierstokken. In de zwangerschap speelt de placenta een belangrijke rol in oestrogeenproductie. Verder kunnen ook vetcellen oestrogeen produceren. Oestrogenen spelen een belangrijke rol bij de lichamelijke ontwikkelingen in de puberteit, zoals de groei van de baarmoeder en vagina en het groter worden van de borsten en de genitaliën. Oestrogenen zijn van belang voor het soepel houden van de vagina, en voor de productie van het cervix-slijm (dat weer van invloed is op de activiteit en levensduur van zaadcellen die de vagina binnen komen). Bij mannen is het nog niet geheel duidelijk welke functies de oestrogenen hebben. Bij oudere mannen met een tekort aan oestrogenen is het risico op het ontwikkelen van osteoporose verhoogd. Bij jongens kan een toename van oestrogeen in de puberteit borstgroei veroorzaken. Dit wordt gynaecomastie genoemd. Gynaecomastie wordt vaak gezien bij jongetjes die veel dierlijk eiwit eten van dieren die met hormonen behandeld zijn (meestal om snel te groeien, veel melk te produceren). Een teveel aan oestrogeen kan bij zowel mannen als vrouwen het seksueel verlangen remmen. Tijdens de penopauze stijgt de productie van het vrouwelijk hormoon oestrogeen licht, met als gevolg dat de potentie vermindert en vet zich meer opstapelt rond de buik en op de heupen. Daarnaast zien we ook een verslechtering van de nachtrust, een slecht humeur, verminderde spierkracht en lusteloosheid. De erectiestoornissen kunnen ook een belangrijke aanwijzing zijn voor andere klachten zoals hartfalen, hoge bloeddruk en diabetes.

Bij een erectie zwellen de bloedvaten in de penis, waardoor deze stijf wordt. Erectiestoornissen kunnen dus ook wijzen op dichtgeslibde of stijve bloedvaten en die kunnen weer zorgen voor hartklachten, hoge bloeddruk en circulatiestoornissen.

 Taboe

Mannen kunnen in de andropauze dus te maken krijgen met libidoverlies en erectiestoornissen. Dat de afname van het libido te maken kan hebben met een afname van testosteron is duidelijk. Een gezonde levenswijze kan helpen om de ergste klachten te verminderen. Mannen praten niet graag over dit ‘probleem’; problemen met erectie worden gezien als taboe, omdat potentie vaak wordt geassocieerd met mannelijkheid.

Vrouwen hebben het ook erg moeilijk met het verlies van hun vruchtbaarheid, maar zijn op de een of andere manier veel meer in staat om met lotgenoten hun ervaringen te delen.

Uiteraard is de vraag die direct gesteld wordt: “Hoe kunnen de klachten van de andropauze verminderd worden?

1. Verhoging testosteron

De afname van testosteron kun je verminderen door gezond te leven. Het allerbelangrijkste (bindend) advies dat gegeven wordt (in de natuurgeneeswijze) is het onmiddellijk stoppen met varkensvlees en alle producten die gemaakt zijn van varkens. Daarnaast wordt ook afgeraden om vlees te eten dat afkomstig is van dieren die behandeld zijn met hormonen. Dit verhoogt namelijk het oestrogeengehalte in het lichaam van de man. 

2. Voorkom overgewicht

Overgewicht veroorzaakt de toename van oestrogenen, o.a. door het enzym aromatase dat in vet testosteron omzet naar oestrogenen. Overgewicht wordt op alle leeftijden geassocieerd met een laag testosteron niveau. 

3. Een gezonde leverfunctie

Een belangrijke rol in de hormoonstofwisseling wordt gespeeld door het z.g.n. P 450 systeem. Dit bevindt zich voor een groot gedeelte in de lever en is betrokken bij het ontgiften van o.a. hormonen, chemicaliën, medicijnen en metabolische afvalproducten. Ook speelt de lever een rol bij het voorkomen van een verhoging van o.a. hormonen zoals SHBG. Het grootste deel van het testosteron zit gebonden aan het transport-eiwit SHBG (Sex Hormoon Bindend Globuline) en is daardoor niet biologisch actief.
SHBG is een eiwit (globuline) dat door de lever wordt geproduceerd en in staat is om testosteron (en oestradiol, een geslachtshormoon dat ook in de groep van oestrogenen valt) sterk aan zich te binden. SHBG transporteert vervolgens deze hormonen in een inactieve vorm via het bloed door het lichaam. Testosteron remt de productie van SHBG terwijl oestradiol juist de productie stimuleert.
Mannen maken vooral testosteron aan in de teelballen (testes) en maar weinig oestradiol. Vrouwen maken vooral oestradiol aan in de eierstokken (ovaria) en een beetje testosteron in ovaria en in de bijnier. Verandering van de hoeveelheid SHBG heeft invloed op de hoeveelheid testosteron dat vrij beschikbaar is.
Voor het behoud van een gezonde leverfunctie moet u ook goed letten op uw voeding (het eten en drinken). Alle producten die de lever(functie) verslechteren zullen vermeden moeten worden: chemische drankjes, koffie, alcohol en sigaretten.

4. Voldoende zink

Zink verlaagt het niveau van het enzym aromatase waardoor een gunstigere testosteron-oestrogeen ratio ontstaat. Reeds tijdens de groei enontwikkeling van een baby in de baarmoeder is de stof aromatase in hoge mate aanwezig omdat het mede de mannelijke en vrouwelijke kenmerken bepaalt. Meer aromatase zorgt ervoor dat androgeen wordt omgezet in oestrogeen waardoor de vrouwelijke kenmerken van het kind zichtbaar worden. Bij de man betreft het de stof testosteron. De stof wordt afhankelijk van de chromosoomsamenstelling in meerdere of mindere mate geactiveerd zodat het lichaam de juiste geslachtskenmerken kan krijgen. Zink is ook nodig voor een goede functie van de hypofyse. Deze is verantwoordelijk voor de afgifte van hormonale signalen aan de testikels zodat deze de testosteronproductie kunnen stimuleren. Zink is dus belangrijk voor testosteron, maar testosteron is ook belangrijk voor zink omdat het er voor zorgt dat voldoende zink in de weefsels wordt vastgehouden.Verder speelt zink een grote rol door de inname van zinksupplementen. Zink neutraliseert de werking aromatase waardoor het lichaam weer meer testosteron kan aanmaken. Dit bevordert de aanmaak van spieren. Meer spiermassa in het lichaam betekent een relatief hogere energievraag waardoor vetten worden verbrand. De inname van zink in combinatie met een aangepaste levensstijl kan resulteren in versneld afvallen. 

5. Regulering bloedsuiker

Insulineresistentie is niet alleen verantwoordelijk voor overgewicht maar heeft ook een negatief effect op de verschillende hormonen. Een gezond dieet met weinig verkeerde vetten en minder suiker kan hierbij helpen.