De monstertjes van de regentijd

Elk jaar wordt vanaf 1 juni tot en met 30 november speciaal aandacht besteed aan het feit dat in onze regio, de Atlantische oceaan en de Caribische Zee, elk moment een tropische storm kan ontstaan. Al sinds vele jaren richten de meteorologische diensten in de regio, vooral in deze periode hun blik op de oceaan. Orkanen berokkenen enorme materiële en menselijke schade. Curaçao ligt zogenaamd buiten de orkaangordel maar het eiland heeft in de loop der jaren verschillende hevige tropische stormen ervaren. In 2010 heeft Curaçao de tropische storm Tomas meegemaakt waarbij er veel materiële schade was en zelfs een persoon om het leven is gekomen. Maandenlang daarna nog stonden er overal op het eiland natuurlijke en kunstmatige waterplassen.

Het is tegenwoordig algemeen bekend dat stilstaand water als broedplaats voor allerlei insecten dient. Vooral de bijtende insecten zoals muggen en mampieren vieren hoogtij gedurende de regentijd. Door hun voedingsgedrag kunnen zij als vectoren van ziekten dienen Deze diertjes vormen een ernstige bedreiging voor de volksgezondheid. Hersenvliesontsteking, Dengue, Chikungunya en Zika koortsen zijn maar een enkele voorbeelden van ernstige ziekten die deze insecten kunnen overdragen. Maar er zijn ook onschadelijke insecten die diezelfde waterplassen delen. Het zijn gevleugelde insecten die welbekend zijn maar waarvan wij zelden het jong te zien krijgen. De meeste mensen zouden ze nooit herkennen omdat zij er zo vreemd of zelfs ronduit potsierlijk uitzien. Ze zijn toch ontzettend belangrijk omdat zij onderandere steekmuggenlarven opeten en hierdoor de waterplas in evenwicht houden. Zij zijn de kleine monstertjes van de regentijd.

Orde Odonata- de libellen

Het jong van waterlibellen en waterjuffers hebben speciale darmkieuwen waarmee zij zuurstof uit het water kunnen halen. Deze kleine roofdiertjes jagen op zicht, dus leven zij voornamelijk in helder water. De ontwikkeling van larven naar volwassenen duurt maanden tot jaren, afhankelijk van de soort.

Familie Libellulidae

De waterlibellen behoren tot deze groep insecten. Het zijn fraaie insecten met stevige doorzichtige vleugels en smalle fel- gekleurde lijfjes. Zij zweven over de waterplassen en leggen hun eitjes aan de oppervlakte van het water. Het volgroeide jong dat kan meer dan vijf centimeter groot worden en is geheel aquatisch. Het jaagt op kleine organismen in het water en pikt af en toe zelfs een klein visje als prooi.

Familie Lestidae 

Sommige waterjuffers leggen hun eitjes onder de waterspiegel op de planten die in de waterplas groeien. Hier op Curaçao zijn ze vaak op de waterlelies in de riolen te vinden. Net zoals de waterlibellen voedt het jong zich met larven van andere insecten. Het is bijna ongelooflijk dat zo’n lelijkerd door het proces van de metamorfose zich in een mooie waterjuffer omtovert.

Orde Coleoptera – de kevers

De kevers zijn de talrijkste groep insecten in de natuur. Maar slechts een klein groepje kevers brengt een gedeelte van hun ontwikkeling in het water door. Ze ondergaan een volledige metamorfose en het jong ziet totaal anders uit dan het volwassen insect. De volwassen waterkever heeft goed ontwikkelde vleugels en kan zich een goede afstand van een waterbron verplaatsen. Net zoals hun jong zijn de volwassenen ook geduchte jagers onder water. Met hun krachtige kaken maken ze korte metten met organismen die zelfs groter zijn dan zijzelf. Terwijl het jong een adempijpje heeft, neemt de volwassen kever een luchtbel onder haar vleugels mee als zuurstofvoorziening.

Familie Dytiscidae

De waterroofkever larve wordt in het Engels een watertijger genoemd. En dit is echt een verdiende titel. Het is een gretige jager die zijn prooi besluipt en dan onverwachts toeslaat. De larven eten muggenlarven en andere waterdiertjes. Ze lusten ook wel kleine visjes en kikvorstjes. De aanwezigheid van waterroofkevers in een waterplas is een indicatie van evenwicht en vitaliteit in die waterplas.

Familie Noteridae

Deze waterkever graaft graag tunnels in het sediment op de bodem van een waterplas. In tegenstelling tot zijn neef, de watertijger, leeft deze kever liever in natuurlijke waterplassen en dammen. Het jong wordt ook wel eens een lancet genoemd vanwege zijn gestileerde vorm. Dit monstertje lust kleinere waterdiertjes zoals watervlooien en bacteriën.

Familie Gyrinidae

Deze glimmende zwarte kever wordt een draaikever genoemd. Dat komt omdat het in het rond draait wanneer hij zich in het water verplaatst. Het is een grappig gezicht en je staat er versteld van waarom zij niet constant tegen elkaar botsen. De draaikever is vaak in grote groepen langs de kant van de waterplas te vinden. Het jong is stekelig en wordt soms door vissers gevangen en als aas gebruikt.

Orde Hemiptera – de wantsen

Deze groep insecten geniet grote diversiteit voor wat levensstijl betreft. Onder de wantsen komen jagers, planteters en alleseters voor. De wantsen zijn een belangrijke groep als pest insecten in de landbouw, als vectoren van ziekten in de gezondheid maar ook als indicatoren van de gezondheid van de microecologie van natuurlijke waterretentiesystemen en dammen in de regentijd. Zoals bij de kevers, leeft een klein groepje wantsen, zowel als jong en als volwassen voltijds in het water. De waterwantsen zijn sterk tot het licht aangetrokken en doordat het goede vliegers zijn kunnen zij ’s avonds ver van hun waterbron naar de verlichting van huizen in de omgeving aangetrokken worden. De waterwansen ondergaan een onvolledige metamorfose en de grootste geleedpotige diertjes in een waterplas behoren tot deze groep. Hun monddelen vormen een naaldachtige proboscis en zij kunnen je een pijnlijke beet bezorgen.

Familie Belostomatidae

De teenbijter komt ook op Curaçao voor! Deze wants wordt wel tien tot twaalf centimeter lang. Ze komen in dammen en grote waterplassen voor maar soms ook in zwembaden en visvijvers in de tuin. Doordat zij door het licht aangetrokken worden komt de mens vaak ’s avonds in aanraking met deze monsterachtige insecten. Alhoewel zij niet giftig zijn kan de beet van een teenbijter ontstoken raken als het niet degelijk verzorgd wordt. Opmerkelijk is dat het vrouwtje haar eieren op het schild van het mannetje vastlijmt waardoor de zorg en bescherming van het jong helemaal bij de vader ligt!

Familie Nepidae

Er zijn verschillende groepen wantsen die tot de waterschorpioenen behoren. En je zou denken dat deze waterdiertjes net zoals de landschorpioen steken. Maar dit is helemaal niet het geval. De waterschorpioen steekt niet; hij bijt! Het lange dunne orgaan aan het achterlijf is een luchtpijpje waarmee het diertje ademhaalt. Een ander groot verschil tussen een landschorpioen en een waterschorpioen is dat de waterschorpioen gevleugeld is. Bovendien is de waterschorpioen een echt insect dat zes poten telt terwijl de landschorpioen een spinachtige is en dus acht poten heeft. Dat is geen insect.

Familie Gerridae

De schaatsenrijders worden in het Engels ook wel eens de Jesus bugs genoemd vanwege het feit dat deze diertjes op het water kunnen lopen. Zij maken gebruik van de vanderwaalskracht aan de wateroppervlakte om zich drijvende te houden. De schaatsenrijders komen vaak in grote groepen voor op de wateroppervlakte. Sommige soorten schaatsenrijders hebben het ook in de branding op het strand perfect naar hun zin. Veel mensen denken dat het vliegjes zijn maar het zijn echt wantsen.

Familie Notonectidae 

De waterbootsmannetjes kennen in werkelijkheid natuurlijk mannetjes en vrouwtjes. Dit monstertje doet een vlugge rugslag over het water. Het duikt voor zijn voedsel, dat uit kleinere waterdiertjes en ander organisch materiaal bestaat. Door hun ongewoon lange achterpootjes is het waterbootsmannetje niet zo handig ter been. Hij is wel in staat om te vliegen en bijten als hij zich bedreigd voelt.

Orde Diptera- de ware vliegen

Deze groep insecten ondergaan een volledige metamorfose en hebben een relatief korte ontwikkelingscyclus in vergelijking met de meeste andere insecten. Tot deze groep behoren veel insecten die van medisch en veterinair belang zijn omdat zij vectoren van bacteriën, virussen en parasieten zijn. Maar het overgrote gedeelte van deze groep is onschadelijk. De larven en maden van de ware vliegen hebben soms een groteske verschijning. Ze zijn glibberig, stekelig en griezelig maar toch noodzakelijk voor het evenwicht in de waterplas.

Familie Culicidae

De steekmuggen zijn welbekend door hun rol als vectoren van gevaarlijke ziekten bij mens en dier. Ondanks die beruchtheid speelt de steekmug toch een noodzakelijke rol in de voedselketen omdat zij als voedsel dient voor vele hogere organismen. Zonder een overvloed aan steekmuggen, zowel als larven en als volwassenen zouden verschillende insecten, vissen, reptielen, vogels en vleermuizen snel in de knoei raken. Daardoor dus ook de zoogdieren die deze dieren als voedsel gebruiken. De steekmug is altijd een bekende verschijning in waterplassen.

Familie Chironomidae

Er zijn muggen die niet bijten. Zij worden in het engels non- biting midges genoemd. Deze muggen hebben een voorkeur voor zuurstof- arme waterplassen en zijn hierdoor dus een indicator van een ongezonde toestand in een waterplas. Door het lage zuurstofpeil in zo’n plas sterven de visjes, de kikvorsjes en de meeste andere waterdiertjes waardoor de populatie muggen snel uit de hand loopt. De muggen zorgen dan voor grote overlast bij zo’n bevolkingsexplosie.

Familie Syrphidae

De maden van zweefvliegjes zijn aquatisch. Het schokkende van deze monstertjes is dat zij eruit zien als miniatuur rattejongen! Ze worden hierdoor in het engels rat- tailed larvae genoemd. De volwassen zweefvlieg voedt zich met bloemennectar en pollen. Ze worden ook “droneflies” genoemd voor hun stabiliteit in de zweefvlucht.