Pas op: er is GMO zalm op de markt

De Amerikaanse ‘Food and Drug Administration’ keurde eind november 2015 een genetisch gemodificeerde zalm goed voor consumptie door mensen. De goedkeuring kwam als een verrassing. De producent van de GMO-zalm, AquaBounty Technologies, vroeg al in 1993 toestemming om zijn AquaAdvantage zalm op de markt te mogen brengen. De zalm wordt gekweekt in streng beveiligde installaties in Panama. Het gaat om een Atlantische zalm die een groeihormoon-gen ingebouwd heeft gekregen van de Chinookzalm met een genetische aanpassing die ‘geleend’ is van de Amerikaanse puitaal.

De Atlantische of Europese zalm (Salmo salar) is een anadrome vis (een vis die vanuit de zee de rivieren optrekt om te paaien. De paaigebieden kunnen in de benedenloop of de bovenloop van de rivier zijn), die als volwassen dier hoofdzakelijk in noordelijke zeeën en de Noord-Atlantische Oceaan leeft. De Atlantische zalm kan tot 36 kg wegen. De zalm kenmerkt zich culinair door de rode kleur van het vlees. De zalm kwam voor de industriële revolutie in alle grote Europese rivieren voor, maar is daar nu praktisch uitgestorven. Er worden pogingen gedaan de waterkwaliteit en de omgevingsfactoren zo te beïnvloeden dat de zalm terugkeert.

De chinookzalm (Oncorhynchus tshawytscha) is de grootste van de Pacifische zalmen. De vis staat bij de Amerikanen ook bekend als koningszalm, springzalm en ettelijke andere namen. De vis kan een lengte bereiken van 150 cm en het hengelrecord was een exemplaar van 57 kg. Hij wordt bij de hengelaars beschouwd als een goede vechter en eetbare vis. De hoogst geregistreerde leeftijd is 9 jaar. 

De Amerikaanse puitaal (Zoarces americanus) is een straalvinnige vis uit de familie van puitalen (Zoarcidae), orde van baarsachtigen (Perciformes). De vis kan maximaal 110 centimeter lang en ruim 5 kilogram zwaar worden. De Zoarces americanus komt in zeewater en brak water voor. De soort komt voor in gematigde wateren in de Atlantische Oceaan op een diepte tot 180 meter.

De GMO-zalm bevat dus twee genen van andere vissoorten en die zorgen ervoor dat de zalm twee keer zo snel groeit – in anderhalf jaar in plaats van in drie jaar – en minder voedsel nodig heeft dan conventionele zalm en dat de zalm in de helft van de tijd die een normale zalm nodig heeft, groot genoeg wordt voor de verkoop. Dat zou de productie ook goedkoper maken. 

De FDA stelt verder dat de vis niet ‘GMO’-gelabeld hoeft te worden. Dat is ook voor andere voedingsmiddelen in de VS niet verplicht, zolang er geen ‘materiële veranderingen’ in het product optreden. Bij de zalm is daar geen sprake van volgens de FDA. Wel gaf de FDA concept-richtlijnen uit voor de bewoordingen die bedrijven zouden kunnen gebruiken als ze hun GMO-zalm van een label zouden willen voorzien, of juist zouden willen aangeven dat hun zalm niet-GMO is.

Tegenstanders vrezen dat transgene zalm vroeg of laat ontsnapt en in rivieren of oceanen terechtkomt, waar hij de natuurlijke ecosystemen kan veranderen. Ze zeggen dat het FDA de gevolgen hiervan onvoldoende kan inschatten.

De goedkeuring houdt niet in dat GMO-zalm nu ineens de markt zal gaan overspoelen. Ten eerste duurt het ongeveer 2 jaar voor de zalm om op gewicht te komen. Ten tweede heeft de Panamese kwekerij maar een capaciteit van ongeveer 100 ton vis per jaar. De VS importeert jaarlijks zo’n 300.000 ton Atlantische zalm.

Onduidelijk is of Amerikaanse supermarkten de GMO-zalm ook daadwerkelijk zullen gaan voeren. Een aantal grote ketens heeft al aangegeven niet van plan te zijn de zalm te gaan verkopen omdat ze niet weten hoe consumenten zullen reageren.