Echtscheiding van ouders heeft een enorme invloed op kinderen. Echtscheiding is dus niet alleen een zaak van ouders. Het is dan ook de hoogste tijd dat de rechten, de plichten en de belangen van kinderen in scheidings- en omgangszaken ook in de wetgeving voorop staan. De tijd dat de ouders beslissen voor het kind en bepalen wat in het belang van hun kind is, is anno 2015 achterhaald en daarom dient in de praktijk voldoende aandacht voor het kind te zijn. Aan kinderen onder de 12 jaar wordt bij wet niet naar hun mening gevraagd en aan kinderen boven de 12 jaar (wettelijk toegestaan) wordt toch nog maar nauwelijks de mogelijkheid geboden om hun visie te geven over de voorgenomen ouderlijke scheiding en omgangsregeling. Daardoor nemen kinderen veelal een marginale positie in het scheidingsproces van hun ouders in.

Hedendaagse kinderen zijn beter geïnformeerd over dit onderwerp in verband met de toegenomen acceptatie in de samenleving (vele vrienden en vriendinnen die helaas vaak dezelfde ervaring delen) en op grond van de gemakkelijker toegankelijkheid tot informatie via het elektronische platform.
Ten aanzien van de rol van het kind bij echtscheiding bestaan twee duidelijke visies. Enerzijds is dat de rol van slachtoffer van echtscheiding: het kind is nog afhankelijk en heeft bescherming van volwassenen nodig. Anderzijds blijken kinderen in de loop van hun leven steeds meer autonomie te verwerven. Dit houdt in dat zij zich over steeds meer zaken een eigen oordeel vormen en beter in staat zijn beslissingen te nemen en uit te voeren zonder directe hulp van anderen.

Luisteren

Gezien het voorgaande zouden ouders hun kinderen in een vroeger stadium bij de scheiding moeten betrekken dan nu vaak gebeurt. Kinderen moeten weten wat er aan de hand is, zodat zij hun mening kunnen geven. Een goede en open communicatie tussen de gezinsleden is hierbij onontbeerlijk. Gebleken is dat ouders en kinderen die terugkijken op de scheiding meer met elkaar over de scheiding hadden willen praten. Spreken over de veranderingen na scheiding is moeilijk, maar heel belangrijk voor een goede verwerking. Door rekening te houden met de leeftijd en het ontwikkelingsniveau van kinderen en in te gaan op hun belevingswereld kan het tegenwoordig toch gemakkelijker zijn om met kinderen te praten. De nadruk in het gesprek moet vooral liggen op het luisteren naar kinderen. Zijn ze nog jong, dan kan het gesprek ondersteund worden door spelvaardigheden.

Visie

Ook voor kinderen tot acht jaar is het goed om spelen en praten te combineren. Ouders die hun kinderen serieus nemen, zullen bij het nemen van beslissingen rekening houden met de wensen van hun kinderen. Bij de omgangsregeling moeten de verschillende ontwikkelingsfasen van kinderen in aanmerking worden genomen. Zo blijkt bijvoorbeeld dat jonge kinderen in vergelijking met oudere meer baat hebben bij frequente, korte bezoeken aan de niet-verzorgende ouder. Kortom, het kind moet een meer centrale plaats in het echtscheidingsproces krijgen. Dat kan door het in een vroeg stadium te betrekken bij de besprekingen en door ruimte te creëren om naar zijn beleving van en visie op de scheiding te luisteren.

Fnuikend

Ouders beschuldigen elkaar nogal eens, terecht of ten onrechte, over en weer van ouderverstoting en kindermishandeling. Dit is natuurlijk fnuikend voor kinderen. Veel meer aandacht voor echtscheidingsbemiddeling en het verplicht opstellen van een ouderschapsplan kunnen een wezenlijke bijdrage leveren om de problemen voor kinderen te verzachten.

Angst

Scheiden is voor kinderen niet zomaar een pijnlijke gebeurtenis, maar een langdurig proces waarin de vanzelfsprekende verbondenheid met beide ouders verandert. Ouders maken vaak langdurig en openlijk ruzie met elkaar en hebben minder tijd en aandacht voor de kinderen. Vijandigheid tussen de ouders kan leiden tot boosheid en angst bij de kinderen, kinderen lopen het risico betrokken te worden bij de ouderlijke ruzies, kinderen verliezen ouder(s) als goed voorbeeld en leren niet om problemen positief op te lossen.

Kinderen raken het hebben van twee leuke ouders kwijt en daardoor ook een deel van zichzelf. Kinderen verliezen een deel van hun zelfvertrouwen en hun basisvertrouwen in de wereld. Kinderen moeten een nieuw evenwicht zien te vinden in de nieuwe situatie met een thuiswonende en een uitwonende ouder, inclusief eventuele nieuwe partners. Kinderen blijven loyaal aan beide ouders, maar hebben niet zelden te maken met ‘exen’ die elkaar zwart maken. Een bijkomend effect in veel eenoudergezinnen is de verslechterde financiële situatie. Soms moet er worden verhuisd en vaak is er geen geld meer voor allerlei leuke dingen.

Conflicten

Echtscheidingen gaan vaak gepaard met enorme conflicten, waarbij het belang van het kind totaal uit het oog wordt verloren. Het wordt tijd dat de wetgever deze kinderen meer en meer in bescherming gaat nemen en dat we stoppen met denken dat echtscheiding hoofdzakelijk zakelijke en financiële gevolgen met zich meebrengt en zodoende de humane kant (de menselijke kant) ondergeschikt laten zijn met alle persoonlijke leed en ontwikkelingsstoornissen van dien. Het kind van de rekening, het kind dat voor zijn leven slachtoffer wordt, verdient zonder enige twijfel veel meer wettelijke bescherming.

Toekomstperspectief

Niet alleen de wetgevende macht en de rechtsprekende macht, maar naar mijn mening dient ook vanuit de advocatenwereld een grotere rol te worden aangenomen. Volgens mij zal door het vervangen van het twee advocaten-systeem in de echtscheidingsrechtspraak en in plaats daarvan het toepassen van ‘beschaafdere methoden van conflictoplossing’ zoals bijvoorbeeld bemiddeling door één enkele advocaat, nog de enige hoop zijn dat ouders hun conflicten beter kunnen beheersen en alsdan tenminste in staat zijn om over de belangen van de kinderen met elkaar te kunnen blijven communiceren. Dan zullen de gevolgen voor kinderen meestal minder ernstig zijn. Het handhaven van het huidige twee advocaten-systeem, waarbij ouders openlijk en chronisch ruzie blijven maken, blijft evenzeer het toekomstperspectief voor kinderen ernstig bezwaren. Immers een leefomgeving waarin de ouders niet ophouden openlijk te ruziën is de slechtst denkbare opvoedingssituatie voor de kinderen.

Over het algemeen kan worden geconcludeerd dat alle leeftijdsgroepen negatieve effecten van scheiding vertonen. Een van de belangrijkste veranderingen voor kinderen na scheiding is het verlies van het dagelijkse contact met de uitwonende ouder. Hoe jonger het kind is tijdens de scheiding, hoe minder contact het later heeft met de uitwonende ouder.

Oudervervreemding

Een ernstig probleem voor kinderen dat zich kan voordoen na scheiding is dat van oudervervreemding of ouderverstoting; een stoornis die primair optreedt in het kader van een juridische strijd om het ouderlijk gezag. Voornaamste uiting ervan is een ongerechtvaardigd denigrerende houding van het kind tegenover de uitwonende ouder, voortkomend uit een combinatie van indoctrinatie door de ouder bij wie het kind woont én een eigen bijdrage van het kind aan de lasterpraat over de andere ouder. Geweld en kindermishandeling behoren helaas tot de ernstige problemen voor kinderen bij echtscheiding.

Ten einde toch nog positief te eindigen wil ik voor zoveel mogelijk benadrukken dat de betaling en het ontvangen van kinderalimentatie een positieve effect op kinderen heeft, niet alleen prettig uit materieel oogpunt, maar ook vanwege het gevoel dat de uitwonende ouder hen nog belangrijk vindt.

Cadeautjes

Spreken over de veranderingen na scheiding is moeilijk, maar zeer belangrijk voor een goede verwerking. Naar mijn mening is onder andere de taak van een goede advocaat om tevens de (juridische) belangen van het kind te allen tijde te behartigen en te blijven waarborgen. Het verwennen van een kind met kostbare cadeautjes dan wel het kind onredelijk te weerhouden van een gezonde omgang met de uitwonende ouder, dragen naar mijn inzien geenszins bij aan een goed en eerlijk herstelproces respectievelijk ontwikkelingsproces in het (toekomst) belang van het kind.

Kinderen worden vaak als een speelbal misbruikt tijdens de conflictsituaties tussen ouders en dat dient door de juridische wereld zo snel mogelijk te worden stopgezet. Kinderen behoren kinderen te mogen zijn; met alle rechten en plichten.