Het Nocebo- en Placebo-effect
Het ‘Nocebo-effect’ is een negatief verwachtingseffect en de tegenhanger van het positieve verwachtingseffect dat bekend is als het placebo-effect. Nocebo wordt veelal gezien als een onderdeel van het placebo-effect. Iemand met autoriteit kan door een ongunstige diagnose te stellen (per abuis of niet) een negatieve verwachting wekken. Als er bovendien een onzeker klimaat is, zal deze diagnose sneller voor waar worden aangenomen.
Nocebo komt van het Latijn en betekent letterlijk “ik zal schaden”. Hoewel de term ‘nocebo’ voor het eerst gebruikt is door Walter Kennedy in 1961, is de term pas bekend aan het worden sinds de jaren negentig van de vorige eeuw. Voor die tijd werd uitsluitend gesproken over placebo.
Nocebo
Een arts zegt bijvoorbeeld tegen een patiënt “u heeft niet lang meer te leven; ik geef u hooguit 3 maanden”. Door deze prognose zal de patiënt zich zo negatief opstellen en inderdaad nog maar drie maanden leven.
Een ander voorbeeld van nocebo is als een patiënt vertelt aan een ander dat hij/zij een bepaald medicament niet kan verdragen en daardoor allerlei bijwerkingen krijgt. De kans is dan aanwezig dat de andere persoon, door het nocebo-effect, dezelfde bijwerkingen krijgt bij hetzelfde middel. Aan de andere kant, als de arts door een positieve beschrijving een positieve verwachting wekt over het middel, kan het middel een placebo-effect veroorzaken.
Bij onzekere, suggestibele mensen zal het effect nog groter zijn. Als de negatieve verwachting maar sterk genoeg geloofd wordt is het zelfs mogelijk dat iemand dood zal gaan door het nocebo-effect. Het zelfgenezend vermogen kan door de nocebo ernstig verzwakt worden.
Sommige ziektebeelden zijn meer nocebo-gevoelig dan anderen. Allergieën en astma zijn zeer nocebo-gevoelig. Als iemand die allergisch reageert op rozen een plastic roos ziet, kan hij een allergische reactie krijgen.
Placebo
Het woord ‘placebo’ komt ook van het Latijn en betekent “ik zal behagen”. Een placebo is een als geneesmiddel voorgeschreven of aangeprezen middel dat geen werkzame bestanddelen bevat. De patiënt voelt zich goed en wijt het allemaal aan het gebruik van de medicatie. Het woord placebo wordt ook gebruikt als kort voor het placebo-effect. Een placebo slaat in die betekenis op een positief psychisch effect dat optreedt door vertrouwen in de heilzame werking van een behandeling (bijvoorbeeld meer gevoel van welbehagen of opluchting). De placebo zelf geneest echter niets. Ook bij geneesmiddelen treedt placebo op door de verwachting die de patiënt heeft. Echte geneesmiddelen dienen daarom het placebo-effect significant te overstijgen om over “medicinale werkzaamheid” te kunnen spreken.
Zelfhelend
Het placebo-effect toont het zelfhelend vermogen van het lichaam door middel van gedachtenkracht aan. De patiënt gelooft namelijk dat hij of zij beter zal worden door het innemen van een pil of door een bepaalde (be)handeling, terwijl de pil zelf geen werkzame stoffen bevat en de behandeling op zich ook niet werkzaam is. Toch geneest de patiënt wel, omdat hij/zij er zo in gelooft. Veel behandelingen in de natuurgeneeswijze worden door critici geplaatst op de lijst onder “Placebo-effect”. De behandelaars in natuurgeneeswijzen reageren laconiek op deze uitspraken en zeggen daarop: “Als de behandeling die gegeven is een placebo effect heeft/is dan is voldaan aan de wens van de patiënt: beter worden!”
